محله صاحب‌الزمان(عج) جدید؛ گوهرشاد قدیم

تاریخچه

محله صاحب‌الزمان (عج) پیش از انقلاب گوهرشاد نام داشت. میدان و بن‌بستی نیز به همین نام از امتداد خیابان گوهرشاد به‌سمت میدان شهدا وجود داشت. خیابان گوهرشاد قدیم و صاحب‌الزمان کنونی در محل روستاهای قدیمی سناباد و سعدآباد ایجاد شده است.

قصه تغییر نام این محله با ساخت مسجد صاحب‌الزمان (عج) نسبت دارد. نیم‌قرن پیش، همان زمانی که بهاییت دین بیشتر ساکنان این خیابان بود، چهل نفر از دوستد‌اران اهل‌بیت (ع) که همه ساکن محله بودند با سردمداری حاج‌حسن ابطحی جمع شدند و خواستند مقابل ترویج بهاییت بایستند.

بنابراین، زمینی را که تا سال ۱۳۴۲ به کاروان‌سرا متعلق و تا سال ۱۳۵۰ متروکه شده بود، خریدند. ناگفته نماند که همان زمان پیروان بهاییت هم دست گذاشته بودند روی همان زمین و می‌خواستند آن زمین را به سینما تبدیل کنند تا محله گوهرشاد آن زمان که به محله اعیانی معروف بود، به یک محله لوکس تبدیل شود. اما آن گروه مذهبی چهل‌نفری پیروز میدان شدند و روی دیوار‌های خشت و گلی آن بنا سیاهه‌ای کشیدند و منبری زدند تا برای نماز و مراسم مذهبی استفاده شود.

بعد‌ها کوشیدند بنای مسجد صاحب‌الزمان (عج) را به‌ندرت بسازند. مستندات شفاهی قدیمی‌های محله، شاهدی بر این ادعاست که اوایل دهه ۴۰ صاحب‌الزمان (عج) معبری گاری‌رو و مال‌رو داشت که ورود و خروج به مشهد از آن مقدور بود.

گاری و اسب‌هایی در این خیابان توقف می‌کردند که مردم را از شهر خارج کنند و عده‌ای را به شهر بیاورند. یکی از ورودی‌های مهم شهر در آن زمان همین معبر خیابان صاحب‌الزمان (عج) بود؛ اما آن روز‌ها کسی فکر نمی‌کرد که روزی این معبر پر از اوتُل‌هایی شود که برای گذشتنشان از این محله به عقب‌نشینی ملک‌های حاشیه خیابان نیاز باشد.

این مسیر در گذر سال‌ها به‌مرور عریض‌تر شده است و اکنون قسمت‌های عقب‌نشینی‌نشده حاشیه خیابان یادگاری است که از روزگار دهه ۴۰ و ۵۰ مانده است.

بعد از پیوستن دِه سناباد به شهر مشهد، این محدوده جزو دوسه خیابان اصلی شهر بود و از لحاظ موقعیت، بالاشهر به‌حساب می‌آمد. بسیاری از ملاکان بزرگ منطقه و در واقع افراد ثروتمند شهر اینجا ساکن بودند.

آقای قریشی که جزو ملاکان بزرگ مشهد بود، خانه بزرگی داشت که نزدیک مسجد بود و آن را به دانشکده علوم‌پزشکی اهدا کرد. آقای سیدموسی قائم‌مقامی، یکی‌دیگر از ثروتمندان مشهد بود که شاید حدود بیست تا چهل ملک کشاورزی داشت و خودش هم ساکن اینجا بود.

در کوچه منوچهری یا مسعود، ترک‌ها ساکن بودند. ارامنه هم در محدوده‌ای بودند که به خیابان دانشگاه منتهی می‌شد. بسیاری از ساکنان این محله درشکه داشتند و در کوچه‌ای که ترک‌ها ساکن بودند، کم‌کم درشکه‌ها به تاکسی تبدیل شدند.

بافت

وسعت محله صاحب‌الزمان (عج) ۱۱۳ هکتار و تراکم جمعیت آن ۱۲۲ نفر در هر هکتار است که به‌نسبت تراکم جمعیت در کل شهر پرجمعیت است. کاربری‌های مسکونی، تجاری و آموزشی بیشترین مساحت این محله را به خود اختصاص می‌دهند.

سهم فضای سبز در این محله به‌صورت محسوسی کم است. از همه گروه‌های سنی به‌صورت متناسب با کل کشور در این محله نیز سکونت دارند و گروه سنی خاصی برتری محسوسی نسبت به بقیه ندارند. بلندمرتبه‌سازی از ویژگی‌های این محله مشهد است و بیشتر ساختمان‌ها بین چهار تا هفت‌طبقه هستند.

دسترسی

محله صاحب‌الزمان (عج) در میدان شهدا و میدان سعدی به خط دو قطارشهری دسترسی دارد. این محله همچنین به‌دلیل قرارداشتن در مرکز شهر به بسیاری از شریان‌های درون شهر دسترسی دارد. میانگین فاصله مکانی از هر نقطه محله صاحب‌الزمان (عج) تا ایستگاه اتوبوس ۱۷۵ متر است.

امکانات رفاهی و فرهنگی

• برج تجاری آلتون که محل مناسبی برای خرید کفش چرم است، در این محله قرار دارد.
• مغازه‌های راسته خیابان دانشگاه نیز از قدیم محل مناسبی برای خرید کفش بوده است.
• راسته خیابان سنایی و صاحب‌الزمان (عج) برای خرید لوازم الکترونیکی مناسب است.
• سینماهویزه که اصلی‌ترین سینمای مشهد است، در این محله قرار دارد.
• بازارچه کتاب گلستان مدتی است نیمه تعطیل شده اما از گذشته یکی از پاتوق‌های خرید کتاب بوده و به زودی کاربری سابق خود را به دست خواهد آورد.
• بیمارستان دکتر شیخ که مخصوص اطفال است و دانشگاه علوم‌پزشکی و دانشگاه امام‌رضا (ع) در این محله قرار دارند.
• مسجدی حیدری‌ها، از مساجد قدیمی مشهد، در این محله قرار دارد.
• محله صاحب‌الزمان (عج) هیچ بوستان محلی ندارد. این محله درمانگاه نیز ندارد.

حدود جغرافیایی

محله صاحب‌الزمان (عج) شکلی مثلثی دارد و از شرق به خیابان‌های توحید و قرنی و از غرب به خیابان‌های مطهری جنوبی و اسدالله‌زاده می‌رسد.

خیابان دانشگاه نیز در محور جنوبی این محله قرار دارد. محله صاحب‌الزمان (عج) با محله‌های کاشانی، حسین‌باشی، سعدآباد، بهشت و جنت همسایه است.